Európa

Vikipetãmegua
(Oñembohapejeýva Europa)
Európa
Europe (orthographic projection).svg
Apekue 10.530.751 km²
Tapichakuéra 739.000.000 ava
Ava apekuére 70 ava/km²
Oikovéva ipype herotee Europeo/a
Tetãnguéra Ehecha jehaípe
Tetã hekosãso'ỹ Ehecha jehaípe
Tetã ndojekuaáva hekopete Ehecha jehaípe
Aravo UTC
UTC+5
Internet TLD .eu
Táva tuichavéva Ehecha ko'ápe
Joaty
Európa Joaju

Európa (Paramboypýi) ha'e peteĩ yvyrusu oĩva upe yvyrusu guasu Eurásiape, opytáva umi paralélo 36º ha 70º mbytépe, yvate gotyo ñande Yvy pehẽnguépe. Európa yvy rembe'y ojekuaavéva ha'e pe opytáva kuarahyresẽ mbytépe gotyo yvy pehẽngue yvatéva, ojejuhu yvate gotyo paraguasu Árktiko ha ñemby gotyo ojejuhu upe para Yvy mbytépe. Kuarahyreike gotyo ojejuhu paraguasu Atlántiko; kuarahyresẽ gotyo ojejuhu pe yvyrusu Asia, omboja'óva umi yvyty Urales, pe ysyry Ural, pe para Káspio, pe yvytyrysýi Káukaso, pe para Hũ ha umi ypo'i Bósforo ha Dardanelos.[1]

Európa ha'e yvyrusu michĩvéva mokõiha, ijyvy apekue ha'e 11 000 000 km2. Oguereko ipype heta tetãnguéra hekosãsóva, pe guasuvéva ha'e Rrúsia ha pe michĩvéva ha'e Táva Vatikano. Ha umi mokõi tetãnguéra ha'e avei pe oguerekovéva tapicha kuéra ipype (Rrúsia) ha pe oguereko sa'ivéva tapicha ipype (Vatikáno). Európa ha'ehína irundyha yvyrusu orekovéva tapicha kuéra ipype, Asia, Áfrika ha Amérika rire, ogureko 739.000.000 tapicha.[2]

Európape oñepyrũ opaite Yvy kuarahyreike rembiapo tee. Saro'y XVI guive, heta tetã Európa pegua ipu'akaitéva, oñembojára rire (saro'y XVII - XVIII pukukuévo) heta tendápe Áfrikape, Amérikape, Ásiape, ha upéi amo Oseaníape. Pe Ñorairõ Guasu Peteĩha ha pe Ñorairõ Guasu Mokõiha omomichĩ Európa ñemotenonde ha pu'aka, ha upéi Tetãvore Joapykuéra ha Joaty Soviétiko oñemotenonde. Upe Ñorairõ Ro'y ojapo umi mokõi tetã guasuvéva ha omotenondevéva (EEUU - URSS) omboja'o Európa "mongoraha hatã" rupive (cortina de hierro). Európa ombojoajúvo oñepyrũ pe Európa Ñemoñe'ẽrenda ha pe Európa Joaju kuarahyreike Európape.

Tetãnguéra[jehaijey | editar código]

Umi tetã hekosãsóva opytáva Európa, héra tee avañe'ẽme.[3]

Poyvi Héra Apekue
(km2)
Tekovekuéra Tekove apekuére
(por km2)
Tavusu
Flag of Albania.svg Araváña 28.748 2.831.741 98.5 Tirána
Flag of Germany.svg Alemaña 357.021 83.251.851 233.2 Berlín
Flag of Andorra.svg Andorra 468 68.403 146.2 Andorra la Vieja
Flag of Armenia.svg Armenia 29.800 3.229.900 101,0 Ereván
Flag of Austria.svg Austria 83.858 8.169.929 97.4 Viena
Flag of Azerbaijan.svg Aservaijã 86.600 9.165.000 105.8 Bakú
Flag of Belgium.svg Véyhika 30.528 11.007.000 360.6 Bruselas
Flag of Belarus.svg VieloRrúsia 207.560 9.458.000 45.6 Minsk
Flag of Bosnia and Herzegovina.svg Vonia ha Hesegovina 51.129 3.843.126 75.2 Sarajevo
Flag of Bulgaria.svg Vugaria 110.910 7.621.337 68.7 Sofía
Flag of Cyprus.svg Chipre 9.251 788.457 85.0 Nicosia
Flag of Croatia.svg Kyoasia 56.542 4.437.460 77.7 Zagreb
Flag of Denmark.svg Ndinamayka 43.094 5.564.219 129,0 Copenhague
Flag of Slovakia.svg Eslovaquia 48.845 5.422.366 111,0 Bratislava
Flag of Slovenia.svg Elovakia 20.273 2.050.189 101,0 Liubliana
Flag of Spain.svg Epáña 504.851 47.059.533 93.2 Madrid
Flag of Estonia.svg Etoña 45.226 1.340.194 29.0 Tallin
Flag of Finland.svg Hĩlandia 336.593 5.157.537 15.3 Helsinki
Flag of France.svg Hyãsia 547.030 63.182.000 115.5 Parĩ
Flag of Georgia.svg Georgia 69.700 4.661.473 64.0 Tiflis
Flag of Greece.svg Gyresia 131.957 10.815.187 80.7 Atenas
Flag of Hungary.svg Hungyria 93.030 10.075.034 108.3 Budapest
Flag of Ireland.svg Ilandia 70.280 4.234.925 60.3 Dublín
Flag of Iceland.svg Iylanda 103.000 307.261 2.7 Reikiavik
Flag of Italy.svg Italia 301.230 59.530.464 197.7 Roma
Flag of Kazakhstan.svg Kazajistán 2.724.900 15.217.711 5.6 Astaná
Flag of Latvia.svg Letoña 64.589 2.067.900 34.2 Riga
Flag of Liechtenstein.svg Liechytenteĩ 160 32.842 205.3 Vaduz
Flag of Lithuania.svg Lituania 65.200 2.988.400 45.8 Vilna
Flag of Luxembourg.svg Luxemburgo 2.586 448.569 173.5 Luxemburgo
Flag of North Macedonia.svg Yvate Masendoña 25.713 2.054.800 81.1 Skopie
Flag of Malta.svg Malta 316 397.499 1257.9 La Valeta
Flag of Moldova.svg Moldavia 33.843 4.434.547 131,0 Chisináu
Flag of Monaco.svg Mónaco 1,95 31.987 16403.6 Mónaco
Flag of Montenegro.svg Montenegro 13.812 616.258 44.6 Podgorica
Flag of Norway.svg Noruega 324.220 5.018.836 15.5 Oslo
Flag of the Netherlands.svg Tetãnguéra Yvýi 41.526 16.318.199 393,0 Ámsterdam
Flag of Poland.svg Polonia 312.685 38.625.478 123.5 Varsovia
Flag of Portugal.svg Portugal 91.568 10.409.995 110.1 Lisboa
Flag of the United Kingdom (1-2).svg Reino Unido 244.820 61.100.835 244.2 Londres
Flag of the Czech Republic.svg Chekia 78.866 10.256.760 130.1 Praga
Flag of Romania.svg Rrumaña 238.391 21.698.181 91.0 Bucarest
Flag of Russia.svg Rrúsia 17.075.400 142.200.000 8.3 Mosku
Flag of San Marino.svg San Marino 61 27.730 454.6 San Marino
Flag of Serbia.svg Sevia 88.361 7120.666 91.9 Belgrado
Flag of Sweden.svg Suesia 449.964 9.090.113 19.7 Estocolmo
Flag of Switzerland (Pantone).svg Suiza 41.290 7.507.000 176.8 Berna
Flag of Turkey.svg Tuykia 783.562 75.627.384 98.0 Ankara
Flag of Ukraine.svg Ukyaña 603.700 48.396.470 80.2 Kiev
Flag of the Vatican City.svg Ciudad del Vaticano 0,44 900 2045.5 Táva Vatikano
Opa 10.180.000 731.000.000 70.0

Oĩva avei umi tetã ha tenda hekosãsóva nunga, umíva tetãnguéra hekosãsóva tee ojekuaavy tekosãso ko'ã tetãgua. Ndaipóri umíva oĩha hekopete ONU-pe:

Poyvi Héra Apekue
(km2)
Tekovekuéra Ava tendáre
(km2)
Tavusu
Flag of the Republic of Abkhazia.svg Abjasia 8432 216000 29.0 Sujumi
Flag of Kosovo.svg Kosovo 10887 1804838 220,0 Pristina
Flag of Artsakh.svg República de Nagorno Karabaj 11458 138800 12.0 Stepanakert
Flag of the Turkish Republic of Northern Cyprus.svg República Turca del Norte de Chipre 3355 265100 78.0 Nicosia
Flag of South Ossetia.svg Osetia del Sur 3900 70000 18.0 Tsjinval
Flag of Transnistria.svg Transnistria 4163 537000 133,0 Tiráspol

Mandu'apy[jehaijey | editar código]

  1. Microsoft® Encarta® Online Encyclopea 2007. «"Europe"». Ojehechákuri árape: 27-12-2007.
  2. «World Population Prospects: The 2006 Revision Population Database». UN – Department of Economic and Social Affairs. Ojehechákuri árape: 10-06-2008.
  3. http://www.google.com/language_tools?hl=gn