Vyretáña Mburuvi
| Vyretáña Mburuvi British Empire | ||||
|---|---|---|---|---|
| imperio colonial | ||||
| 1497-1997 | ||||
| ||||
| Ñe'ẽ akã: Dieu et mon droit | ||||
|
Momorãhéi: «God Save the Queen» (Ingleñe'ẽme: «Tupã toipysyrõ Kuñaruvichápe») | ||||
 Yvyra'anga ohechaukáva opa yvy oĩ va'ekue ko mburuvi poguýpe.. | ||||
| Coordenadas |
51°30′26″N 0°07′39″O / 51.507222, -0.1275 Coordenadas: 51°30′26″N 0°07′39″O / 51.507222, -0.1275 | |||
| Tavusu | Lóndyre | |||
| Tetã reko | imperio colonial | |||
| Ñe'ẽ | Ingleñe'ẽ | |||
| Apekue | ||||
| • Total | +37200000 | |||
| Tetãygua retakue () | ||||
| • Total | +680000000 | |||
| • Densidad | 18,28 hab/km² | |||
| Apekue rembiasakuére | ||||
| • 1837[1] | 14 000 000 km² | |||
| • 1880 | 24 500 000 km² | |||
| • 1920 | 35 500 000 km² | |||
| • 1950 | 9 500 000 km² | |||
| • 1980-1997 | 300 000 km² | |||
| Jeroviapy | Anglicanismo | |||
| Pirapire |
Chelín (1583-1971) Libra esterlina (1971-1998) | |||
| Historia | ||||
| • 1497[2] | Ñepyrũ | |||
| • 1997 | Opa | |||
| Tekuái reko | Porokuái peteĩme Amandaje Guasu rupive | |||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
.svg)
.svg)
Vyretáña Mburuvi (Ingleñe'ẽme: British Empire) ha'e akue opaite umi yvy pehẽngue, kolóña, tetã mo'ãmbyre ha tekoha ambuéva oĩ Tavetã Joaju poguýpe saro'y XVI guive XX meve. Ha'e akue pe mburuvi tuichavéva oiko Yvýpe ko ára peve.[3][4] Amo saro'y XX ñepyrũ pukukue, oiko Vyretáña Mburuvípe amo 458 sua tapicha ha ijyvy apekue ohupyty amo 35.000.000 km², upe niko he'ise irundýgui peteĩ oikove ko Mburuvípe ha 5-gui peteĩ opaite yvy apekuégui oĩ ipoguýpe. Upéicha kóva niko pe Mburuvi tuichavéva ojehecha Yvy apére.
Ko Mburuvi omosarambi oparupi umi mba'e pyahu ojejapóva Ingyatérrape, upéicha avei oñemyasãi hetã terãre pe ingleñe'ẽ, ku oñeñemuháicha ha ku ojejokuaiháicha Tavatã Joajúpe. Upe aja ko Mburuvi añónte heko pu'akaite upéicha Tavetã Joaju tuicha imba'ehetave. Ko'ãga, heta Vyretáña Mburuvi koloñakue oĩ umi tetã poguasuvéva apytépe, techapyrãme oĩ Autarália, Kanatã, Tetãvore Joapykuéra, Índia ha Selánda Pyahu.
Umi Europagua oñepyrũvo oguahẽ Amérikape, saro'y XV ha XVI aja, Poytuga Mburuvi ha Epáña Mburuvi ohenonde'a ha omyasãi hetã Európa okápe. Upéicha avei Ingyatérra, Hyãsia ha Olánda ojapose ha oho hikuái ojapo ikolóña Amérikape ha Ásiape.[5] Ingyatérra ipu'aka rire Olándare ha Hyãsiare oñemomba'epa Yvateamérikare ha Índiare. Osẽ rire Ingyatérra poguýgui umi 13 kolóña Yvateamérika pegua, amo 1783-pe Tetãvore Joapykuéra hekosãsórõguare, ndaiporivéima Mburuvípe umi kolóña tujavéva ha orekovéva tapichakuéra. Upe rire Vyretáña ojere Áfrika, Ásia ha paraguasu Py'aguapy gotyo omopu'ã hag̃ua kolóña mbarete pyahúva. Ipu'aka rire Napoleón Bonaparte rehe amo ary 1815-pe, Vyretáña Guasu ohenonde'a opaite umi tetã ambuéva amo haimete 100 ary aja.
Alemáña Mburuvi ha Tetãvore Joapykuéra imbareteve ha mbeguehápe Tavetã Joaju nohenonde'avéima hesekuéra, upe ojehu amo saro'y XIX pahápe. Upe rire Tavetã Joaju ha Alemáña oñepyrũ hikuái oñokarãi mimi ha sapy'ánte oiko pe Ñorairõ Guasu Peteĩha, ha tuichaiterei oĩ Vyretáña Mburuvi koloñanguéra ári oipytyvõ hag̃ua Ingyatérrape, hepyite ku ñorairõ pe Mburuvípe. Oiko aja pe Ñorairõ Guasu Mokõiha, Hapõ Mburuvi oñemomba'e umi Tavetã Joaju kolóñare ojejuhúva Ñembykuarahyresẽ Ásiape, upévare Vyretáña Mburuvi herakuã vai ha ikangyve, ñorairõ ipahápe ipu'akáramo jepe Hapõre. Upe rire Índia hekosãsóma mokõi ary opa rire pe ñorairõ.
Opa rire pe Ñorairõ Guasu Mokõiha, haimete opa Vyretáña Mburuvi kolóña hekosãsóma, amo ary 1997 meve Tavetã Joaju ome'ẽ jey Hong Kong pe Chína Tetarã Retãme. Tavetã Joajúpe oĩ gueteri 14 yvy pehẽngue paramboypýri, Vyretáña Guasu kolóña yma oĩ gueteri Tavetã Joaju poguýpe. Heta Vyretáña Guasu koloñangue hekosãsóma rire oike pe Tetãnguéra Ñembojoajúpe (Commonwealth), tetãnguéra hekosãsóva omba'apóva oñondive, pe aty Commonwealth-pe oĩ 16 tetã imburuvichavete niko peteĩva, Isabel II, umíva niko ojehero Commonwealth Tavetãnguéra.
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ East-West Orientation of Historical Empires". Journal of world-systems research. 12 (2): 222–223.
- ↑ Ferguson, Niall (2004). Empire : how Britain made the modern world (6 hours edición). London [u.a.]: Penguin Books. ISBN 0141007540.
- ↑ «Imperios por extensión».
- ↑ «Los imperios más grandes». Archivado desde el original, el 2021-10-26. Ojehechákuri árape: 2021-10-26.
- ↑ Ferguson 2004, p. 2.
Joajuha
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Vyretáña Mburuvi reheguaCommons.
