Amérika ñe'ẽnguéra tee

Umi Amérika ñe'ẽnguéra tee ha'e umi ñe'ẽ ypykuégua ha oñepyrũva ku yvyrusu Amérikape, ha umi ypa'ũme ojeréva chupe avei, oguahẽ guive umi ypykue peteĩha oguahẽ meve umíva Európa pegua, Afrika ha Asia pegua, hetaiterei ningo ndoñeñe'ẽvéima ko'ãga upe guive. Amérika ñe'ẽmbo'e asãi tuichaiteva'ekue oñepyrũ oñyñýi Kiritóval Kolõ ñeguahẽ guive ary 1492-pe, ojaitypógui upépe tetã ambuegua. Techapyrãrõ, ikatu ja'e Pindorama retãme ymaite oĩhague 1200 ñe'ẽ. Ko árape 170-ntema oĩ, hetave opahaguaichaitéma. Umi ñe'ẽ oñemohenda mbohapy Ñe'ẽ aty: Ameríndia, Na-déne ñe'ẽ ha Eskímo-aleutína

Ameríndia Ñe'ẽ aty ikatu ha'e iñasãivéva opa arapýpe, térã, oñembyeja'aojeýva hetave ñe'ẽ atýpe: 600 ñe'ẽ oñembyaty hetave 100 atýpegui. Ko asãi guasu mokõi mba'ére: ijyvy tuichaiterei, Ñembyamérika tuichakuére, Mbyteamérika ha avei oike tuicha Yvateamérika gotyo (ápe ndoikéi yvy oĩháme ambue mokõi Ñe'ẽ aty), ha umi mbya aty oĩva upe yvyguasúpe oñemoha'eñóre.

Yvyguasu yvate gotyo imbarete alonkíno aty, ñe'ẽnguéra techapyrãrõ arapaho, cherokii ha dakóta. Mbytepeve jajuhu uto-astéka aty kománche térã náua. Andes yvy gotyo jajuhu ava ñe'ẽ yvyguasúpe oñeñe'ẽvéva, kechuañe'ẽ – 10 sua rupi oñe'ẽva – avei aimarañe'ẽ ha mapuche. Tupi ha guarani ñe'ẽ ha'e ekuatorial-tukanoáno atygua. Mokõive ysyry Amasóna rembe'ýre oĩ atykuéra ge, páno, karíve, ko'ã ñe'ẽ oñe'ẽva ko árape mbovymíntema, techapyrã ñamoĩ madíha (ge), marúvo (pano) ha panáre (karíve).

Ñe'ẽ aty mokõiha, na-déne, iñasãiva Alaska ha Kanatã kuarahyreikére gotyo. Oĩmimi avei ñe'ẽ iha'eñóva, ko'ã ñe'ẽtýme oike atavaskáno aty, hendive naváho ha apáche, ambue ñe'ẽ pa'ũme.

Ipahápe, eskímo-aleutína Ñe'ẽ aty iñasãiva yvyguasu yvate gotyo, Alaska guive Kyoẽlándia meve. Eskímo aty ñe'ẽme oike inui ha júpiy.

Avañe'ẽ añomi ameríndia ñe'ẽ ipavẽva peteĩ tetã tuichakuére: Paraguái. Ambue ñe'ẽnguéra noñemopavẽi maraverã térã oĩnte ñe'ẽpavẽ ijyvy'imíva, ápe oike kechuañe'ẽ térã Perũ retãme aimarañe'ẽ. Mayma tetã Amerikagua oñemoñe'ẽpavẽ peteĩ térã heta ñe'ẽ oguerahava'ekue upe yvyguasúpe Europagua: karaiñe'ẽ, ingyaterrañe'ẽ, hyãsiañe'ẽ, poytugañe'ẽ ha holandañe'ẽ.

Ñe'ẽnguéra aty

Ñembyamérika

Ñe'ẽnguéra aty (Ñembyamérika):^[1]

Ñe'ẽte'ypy

Mandu'apy

↑ Campbell, Lyle (2012). "Classification of the indigenous languages of South America". In Grondona, Verónica; Campbell, Lyle (eds.). The Indigenous Languages of South America. The World of Linguistics. 2. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 59–166. ISBN 978-3-11-025513-3

[1] Campbell, Lyle (2012). "Classification of the indigenous languages of South America". In Grondona, Verónica; Campbell, Lyle (eds.). The Indigenous Languages of South America. The World of Linguistics. 2. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 59–166. ISBN 978-3-11-025513-3

[1]