Kuatia Ñepyrũha
| Tereg̃uahẽ porãite Vikipetãme, opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohai.
|
Ñorairõ Guasu Mokõiha ha'e akue ñorairõ oiko heta tetãme, oñepyrũ va'ekue 1939-pe ha opa 1945-pe. Upe aja oñorairõ haimete opa tetã Yvy jerekuégui, opaite umi tetã mbaretete, oñembyaty mokõi atýre oñembojováiva: Umi Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva ha umi tetã mbaretete mbyteguágui. Kóva ha'e akue ñorairõ tuichavéva opaite yvypóra rembiasakuégui, tetãnguéra ogueraha va'erã ambue tetãme amove 100 sua ñorairõhára ha oiko «ñorairõ guasu» reko, he'iséva umi tetã oñorairõva oipurupaite ñorairõ ñeha'ãme iviru remimono'õ, imboka atykuéra ha hembirekokuaa rembiapo, upéicha noñembojoavyvéima viru remimono'õ tetãyguápe guarã ha ñorairõme guarã.
Ko ñorairõ herakuãite avei heta tetãygua omanógui —techapyrãme, Holocausto, ojeity mboka okapúva táva guasu ári, Hirochíma ha Nagasáki ojekapupa mboka guasúre átomo rendyry oipurúva— Ñorairõ Guasu Mokõiha ha'e upe oporojukavéva, ndaipóri ñorairõ ambuéva ijojaha, amo 50 térã 100 tekove omano.
Ñorairõ oñepyrũ ára 1 jasyporundy ary 1939-pe, Alemáña ondyrývo Polóñare, Alemáña nási ojaposégui hetã guasurã oñembohérata Reich Mbohapyha Európa yvýpe, ha upéi ára 3 jasyporundy Tavetã Joaju, Hyãsia ha umi oĩva Tetãnguéra Ñembojoajúpe oñemoĩ Alemáña rehe, ombohovake hese. Ary 1939 paha guive ha 1941 ñepyrũ meve, Alemáña ondyry ha oñemomba'e pya'eite heta tetãre Európa yvyrusúpe.
Ñorairõ Guasu Mokõiha niko omoambue mba'éicha tetãnguéra ojejokupyty ha mba'éicha avano'õnguéra oñemohenda. Ipaha rire, ojejapo Tetãnguéra Joaju oipytyvõ hag̃ua tetãnguéra ojeheko porãve, ojejokupyty ha ani hag̃ua oiko ñorairõ guasu ambuéva.
- 47 a. C..— Heñói Alejandría-pe (Ehíto Ymaguare) pe faraõ pahague, Ptolomeo XV, ojekuaavéva Cesarión ramo, Julio César ha Cleopatra memby.
- 79.— Omano Vespasiano, pe omboypy va'ekue Flavia ñemoñanga.
- 1794.— Kiev-pe, mburuvichavete Catalina II Rrúsia pegua omoañete pe Tenda Tekoharã umi hudíope guarã (ta'angápe).
- 1914.— Omano Kalkuta-pe Bhaktivinoda Thakur, haihára ha pa'i Kuarahyreike Vengála pegua.
- 1941.— Perũ ha Ekuatóry oñorairõ ysyry Zarumilla rembe'ýpe, upéicha oñepyrũ Zarumilla Ñorairõ oiko aja Perũ ha Ekuatóry Ñorairõ.
- 1996.— Omano Andreas Papandreu, virurekokuaahára ha polítiko Gyrésia pegua.
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Vikipetã ha'e tembiapo ohekáva jajapo hag̃ua oñondivepa peteĩ ñe'ẽryrupavẽ iñe'ẽ hetáva, opavavéva ikatu ohai ha oñemoarandu hese, oñemopyendáva internet-pe wiki rembiporu rupive. Ko'ápe, roipota rejuhukuaaha opaite tembikuaa hekosãsóva, upéva he'ise marandu ndaijapúiva, ikatu jaikuaa moõguipa oúva, ha ikatúva oñemoambue térã ojehai jey. Ko tembiapo oguata umi tekorã ombohapéva rupive ha opa imarandu oñemyasãi Creative Commons BY-SA rupive ha upe rupi ikatu ojepuru ojepotaháicha imarandu, oĩramo tekorã jepururã guýpe. Nde avei ikatu ohai ha omoambue Vikipetã marandu, reike va'erãnte nde réra reheve ha remba'apo va'erã umi tekorã tenondeguáva, ha'éva "jahai va'erã mba'e ikatúva jaikuaa porãite iñañeteha" ha "marandu imba'eguasúva opavavépe".
Opa umi ohaíva ha omba'apóva ko'ápe oipytyvõ potahápe kyre'ỹ ha oñembyaty oñondive peteĩ aty oñepytyvõvape, tendota'ỹva, oiporavo ha omba'apo joáva. Ndahasýi reñepyrũ hag̃ua, rehaikuaa avañe'ẽme ha reporandu va'erãnte pe ndereikuaáiva. Iporãite ñañemongetávo, upéicha ñamba'apo porãve ha ituichavéta ko ñane rembiapo.
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
