Inmigración tekove libanesa Paraguáipe
Pe inmigración tekove lívanesa Paraguáipe oñemboja'o mokõi fase-pe pe peteĩha fase oñepyrũ pe Sa'ary XIX opakuero ha opá Sa'ary XX oñepyrũkuero; pe mokõiha fase oñepyrũ umi arykuéra 1960 ha oiko ko'ágã meve.
Hetaiterei mba’érepa oĩ pe'ava oho hag̃ua Lívanogui Amérika tetãnguerape, ikatu hag̃ua oiko porãve oiko rire Ñorairõ Guasu Peteĩha ha Ñorairõ Guasu Mokõiha.
Ko syry inmigratoria ha'e trasendental Paraguái remuara, pévapy hetama ava oiko kóva yvype; oñepyrũ hikuái ojapo ko'ava jepokuaa ha oiko hikuái oiko ha'icha.
Tembiasakue
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Oikova'akue
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Lívano ojejuhu haguére Para Yvy mbytépe heta tetã imbareteva oipota kóva yvy, ha'e Síria ndive ha'e akue Mburuvi otománo yvy akue 1918 pevé.
Ñorairõ Guasu Peteĩha rire Lívanogui oiko Hyãsia mba'e, pevágui isãso ary 1943-pe niko pe Ñorairõ Guasu Mokõiha oiko hagué ha'e isãso 1946-pe.
Pe ondyry Lívanope oiko jave Aráve ha Israel Ñorairõ (1948), ha pe ipytyrõ umi Arávekuérape pe Aráve ha Israel Ñorairõ poteĩ ára (1967-pe) ha pe og̃uãhero umi tekove Paletínagua, ojapo peteĩ ñembohovái pe ijykegua ndive Israel peteĩha 1970-pe, ha upe rire ary 1982-pe, ojajo ko'ágã peteĩ ñorairõ Veirutpe, ndopamoʼãi osẽ mevé umi tekove paletínagua Lívanogui.
Pe'ava oiko hagué hetaiterei tekove Lívanogua oho umi tetãnguera mombyryguape, ikatu hag̃ua oiko porãve peteĩ tetãme ndaha'eira Lívano.
Mba'érepa oho hikuái
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Pe imigración ojapóva umi tekove Lívanogua Paraguáipe ikatu ojemboja’o pe: itujavá ha pe ipyahuvape.
Umi oiko akue apytepe oho hag̃ua hikuái Livanogui ikatu ha'e:
- Mburuvicha guasukéera, he'iva ojekotevẽha ojehó Lívanogui katu hag̃ua ojekañy umi ñorairõnguéra oiková Mburuvi otománope.
- Hepy'ỹva, hake hetaiterei oĩ mboriahureko pe Ñorairõ Guasu Peteĩha oiko hagué.
Peteĩ mokõiha arapa'ũpe, Ñorairõ Guasu Mokõiha rire, upepé hetaiterei yvypóra oho itetãgui pe ñorairõ ombyai paite hikuéi oguereková'ekue.
Ko ayry ojeheka hape peteĩ tenondegua iporãveva, hikuéi ojapo heta guatapuku ype, ha'ekuéra ndoikuara'i mo'õpa opýtata. Pe'ava oiko aja chupekuéra ohupyty heta mba'asy. Ha umi mba'e vaí oikóva'ekue ype.
Og̃uãhevo Paraguái retãme
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Lívano-gua oñepyrũvo oguahe Paraguái-pe 1888 guive, umi 1.604 apytepe oguaheva tetãme pe arype.
Peteĩha etapa oguahe 1900 peve oñemohenda hikuái Paraguay, Villarrika, Enkarnasiõ ha tetãvore Misiones 10 ary upe rire oñepyrũ je'y ko inmigración ko'ángã tetã yvype memete (Kosepsiõ, Puerto Rosario, Villarrika, Itakuruvi Rosario pegua, Enkarnasiõ, Santani, Pedro Huã Caballero, Karaguatay).
1918 guive 1933 peve oñepyrũ je'y ko inmigración. Ko ara rire sa'i ojeju Paraguái-pe, ha umi ary 60 ha 70 hetaiterei ojeju je'y.
Pe peteĩha ohohape hikuái ha'eva'ekue pe puerto Vuenosáire-gua, ape oguehe hikuái ha ndo'ikuarai karaiñe'ẽ ha hikuéi oikoha'icha. Niko pre'e terei hikuéi ojapo hogara. Katu hag̃ua oiko porãve ha ani hikuéi hesara'i mo'õipa oú.
umi viaje ojapóva Paraguáipe, ojapo ysyry-pe ha uperire tren-pe, ha uperire oguahẽvo hikuái oho oiko heta táva-pe tetãme, oñepyru hikuái omaba'apo ha ojapo oñemurenda tétã omba'apo yvyre.
1970-ko'ángã
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]10 jasyporundy ary 2015-pe pe agencia islámica de noticias internacionales he'i mburuvicha guasu Horacio Cartes ojapo pe mesquita tuichaveva Ciudad del Este-pe.
Terajoapy oñemomba’eguasúva sociedad paraguaya-pe
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Heta apellido árabe oúva Líbano-gui ko’ã àrape ojepytaso sociedad paraguaya péva tendota político térã tuicha mburuvichárõ oiko, péicha oĩ empresario, haihára ha tapicha arte ha mbo’ehára ramo ojekuaa hembiapóre.
Umi terajoapy oñemohenda oje’e porãve haguãnte español-pe, ha heta oreko gueteri oje’ehàichaite. Herakuãvéva ha’e; Aboud, Aid, Armele, Arar, Arroca, Arroce, Rossi, Atat, Ayala, Azar, Barchini, Buzarquis, Canan/Kanan, Nader, Cofure, Curi/Kuri/Juri, Daher, Damus, Diaz, Dibb, Elias, Esgaib/Zgaib, Esquef/Skef, Fadlala, Fadul, Farah, Garcia, Ghobril, Girala, Gosen, Haddad, Haitter/Haidar, Harare, Hueste, Ismael/Ysmail, Kalfat, Mohur, Maluff, Mancía, Mende, Musi, Ouchana, Rahi, Resck/Risk, Rosas, Sabag, Safuan, Sardi, Seifed din, Serrán, Yambay/Yampey, Yanho, Yauhari, Yore, Yunis.
Yvypóra sociedad paraguaya-pe ikatupyrýva
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Oscar Safuan, músiko hembiasa ha hembiapo ojeguerohorýva.
- Oscar Fadlala, músiko ha Safuán sobrino.
- Angel Roberto Seifard, omba’apóva ha ojekuaáva política rupive.
- Pedro Fadul, tendota katupyry política-pe. Oiméva kuri candidato oñeha’ãva Presidente de la República ramo periodo 2008/2012.
- Osvaldo Domínguez Dibb, empresario ha dirigente deportivo.
- Bader Rachid Lichi. Dirigente político.
- Oscar Daher avei político tendota.
- Quemil Yambay, ojepytasóva purorýpe ha pukarãme omba’apóva.