Maláui
| Tavakuairetã Maláui Republic of Malawi Dziko la Malaŵi | ||||
|---|---|---|---|---|
| Maláui | ||||
| ||||
|
Tetã ñe'ẽ akã: Unity and Freedom[1] (Ingleñe'ẽme: Joaju ha sãso) | ||||
|
Tetã Momorãhéi: Mulungu dalitsa Malaŵi (Chichewa: Tupã tovasa Maláui)[2] | ||||
 | ||||
| Tavusu (ha táva tuichavéva) | Lilongue | |||
| Ñe'ẽnguéra |
Ingleñe'ẽ Chichewa[3] | |||
| Tetãygua réra | Maláuigui, Maláuigua | |||
| Tekuái reko | Tavakuairetã mburuvicharapépe | |||
| Tendota Ombuekoviáva |
Peter Mutharika Jane Ansah | |||
| Tetã Amandaje | Asamblea Nacional | |||
| Sãso • Sãso'ỹ • Tavakuairetã |
Tavetã Joaju pegua 6 jasypokõi ary 1964 6 jasypokõi ary 1966 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 100.º | |||
| • Opaite | 118 484 [4] km² | |||
| • Y (%) | 20,6% | |||
| Tembe'y | 2857 km [4] | |||
| Y rembe'y | 0 km [4] | |||
| Yvyty yvatevéva | Monte Mulanje | |||
| Ava hetakue | ||||
| • Hetakue | 22.224.282 (2025) hab. | |||
| • Typy'ũ | 187,5 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 137.º | |||
| • Opaite (2023) | US$ 37.919 millones[5] | |||
| • Per cápita | US$ 1.668[6] | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 149.º | |||
| • Opaite (2023) | US$ $13.176 millones[5] | |||
| • Per cápita | US$ 579[6] | |||
| IDH (2023) |
 0,517[7] (172.º) – Ivai | |||
| Viru | Kwacha malauí (MWK) = 100 tambala | |||
| Ára | CEST (UTC+2) | |||
| ISO Jehero | 454 / MWI / MW | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.mw | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+265[3] | |||
| Tetã puhoe papapy |
7QA-7QZ | |||
| COI Jehero | MAW | |||
|
Atyvete
| ||||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Maláui (Ingleñe'ẽme, Republic of Malawi; chichewa ñe'ẽme, Dziko la Malaŵi) ha'e peteĩ tetã hekosãsóva yguasu rembe'y'ỹva ojejuhúva Áfrika ipehẽngue ñemby kuarahyresẽme, hérava ymaguare Nyasalándia. Ijerére ojejuhu yvate kuarahyreike gotyo upe tetã Sámbia, tetã Tãsaña yvate kuarahyresẽ ngotyo ha tetã Mosambíke ojejuhu kuarahyresẽ, ñemby ha kuarahyreike gotyo. Upe ypa Maláui ombojei ko tetã umi tetã Tãsañaygua ha Mosambíkegui. Ko tetã réra ou tetãnguéra ymaguare ojeheróva Mburuvi Maravi, hetaite táva aty guasu te'ýi "bantú" pegua oiko ymaguare Maláui yvy apekuépe.
Sa'ary X jave, tekovekuéra pytagua Áfrika retã ambuéva pegua, oho upépe oiko hag̃ua ha ojapo hetãrã ha opyta akue upépe ary 1891 peve, oguahẽvo umi Vyretáñaygua ojapo ikolóniarã, umíva oisãmbyhy akue Maláui rehe ary 1964. Ohupyty rire isãso, Maláui oiko aty ojokuaikuaáva peteĩnte ipoguýpe, karai Hastings Banda imburuvicha ramóicha, ha'e oisãmbyhy ko tetãre ary 1994 peve, oñemosẽvo chupe. Ko'ãga Maláui rekuái reko oiko jekopytyjojápe ha heta aty ojokuaikuaáva ikatu oisãmbyhy tetãre.[8] Itavusu ha'e táva Lilongue ary 1974, ymaguare itavusu ha'e akue táva Sómba, ojejuhu avei táva tuicháva ambuéva, Blantyre techapyrãme.
Maláui retã oime umi tetã imboriahuitéva mbytépe ha umi tetã tetãyguakuéra hetakue rypy'ũite mbytépe.[8] Hetaite Maláui retãygua ha'e hína chokokue omba'apóva ñemitỹre ha heta tekotevẽ ojejuhu imbytépe.
Maláui retãme ojehecha oiko opaichagua te'ýi heko tee ojuavýva, ojehecha opaichagua ñe'ẽ ha jeroviapy.[9] Oikóramo jepe ymaguare ñorairõ umi te'ýi ambuéva mbytépe, sa'ary XXI ojehecha oiko py'aguapy ha teko joaju. Iñarandupy ombojehe'a Maláui ijypykuekuéra iñarandupy ha tavarandu pe kolónia pegua, upéicha ojehecha Maláui mba'epu porãme, jerokýpe ha tembiapoporãme.
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ Berry, Bruce (2010). «Malawi» (en inglés). CRW Flags.com. Ojehechákuri árape: 23 de octubre de 2001.
- ↑ «Malawi National Anthem Lyrics» (en inglés). Lyrics on Demand.com (2010). Ojehechákuri árape: 23 de octubre de 2010.
- 1 2 BBC (2010). «Malawi country profile» (en inglés). BBC.co.uk. Ojehechákuri árape: 23 de octubre de 2010.
- 1 2 3 CIA. «Malaui - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 8 de febrero de 2017.
- 1 2 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Malawi)." International Monetary Fund: 10 October 2023.
- 1 2 Mandu'apýpe ojejavy: Etiqueta
<ref>no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadasimf2 - ↑ <ref>"Human Development Report 2023/2024 (in en)." United Nations Development Programme: 6 May 2025.
- 1 2 CIA (2010). «MalawiArchive copy» (en inglés). The World Fact Book. Archivado desde el original, el 2020-04-242018-12-24. Ojehechákuri árape: 22 de octubre de 20102018-02-24.
- ↑ Alexander Schubert (2010). «Malawi» (en inglés). Nations Encyclopedia.com. Ojehechákuri árape: 29 de diciembre de 2010.
Joaju
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Maláui rehegua Commons.- Tavakuairetã Maláui rekuái renda tee
- Maláui mburuvicha ha ijaty renda tee
|
Angola | Arhélia | Cháde | Ehíto | Erityréa | Eswatini | Etiopía | Gámbia | Gána | Gavõ | Ginéa | Ginéa Ekuatogua | Ginéa Mbisáu | Jimbúti | Kamerũ | Kávo Véyde | Kéña | Komóra | Lesóto | Livéria | Lívia | Maláui | Mali | Mandagaka | Marfil Rembe'y | Marruéko | Maurísio | Mauritáña | Mosambíke | Mbenĩ | Namívia | Nihéria | Níher | Rruánda | Sámbia | Santo Tome ha Príncipe | Séichele | Senegal | Siérra Leõ | Simbávue | Somália | Sudano | Tavakuairetã Kóngo | Tãsáña | Tetã Jekopytyjoja Kongo | Tetã Mbyteafrikagua | Tógo | Tunísia | Ugánda | Votusuana | Vukína Fáso | Vurundi | Yvyáfrika | Yvy Sundã |