Índia
| Tavakuairetã Índia भारत गणराज्य Bhārat Gaṇarājya Republic of India | ||||
|---|---|---|---|---|
| {{{nombre_común}}} | ||||
| ||||
|
Tetã ñe'ẽ akã: सत्यमेव जयते Satiam eva jayate (sánskritope: «Añete mante ipu'aka»)[1] | ||||
|
Tetã Momorãhéi: जन गण मन Jana-Gana-Mana (hindi ñe'ẽme: ‘Opaite tetãygua ãnga’)[2] Canción nacional: वन्दे मातरम् Vande Mātaram (sánskritope: «Romomba'eguasu, Che Sy») | ||||
.svg) | ||||
| Tavusu | Pyahu Deli | |||
| Ñe'ẽnguéra | hindi ñe'ẽ ha ingleñe'ẽ. | |||
| Tetãygua réra | Indiagua | |||
| Tekuái reko | Tetã ñembyatypyre amandajerapépe | |||
| Tenondeta | Pratibha Patil | |||
| Tetã Amandaje | Parlamento de la India | |||
| Sasõ • Declarada |
Sasõ Tetã India 15 jasypoapy 1947gua | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 7.º | |||
| • Opaite | 3 287 263 [3] km² | |||
| • Y (%) | 9,5%[2] | |||
| Tembe'y | 14,103 km | |||
| Yvyty yvatevéva |
Kãchẽjunga K2 | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 2.º | |||
| • Hetakue | 1 372 065 957[4] hab. | |||
| • Typy'ũ | 377,6 hab/km² hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 3.º | |||
| • Opaite (2017) | US$ 9,489 billones[5] | |||
| • Per cápita | 7153 USD[5] | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 6.º | |||
| • Opaite (2017) | US$ 2,454 billones[5] | |||
| • Per cápita | 1850 USD[5] | |||
| IDH (2019) |
 0,647[6] (129.º) – ivai | |||
| Viru | Índia rrúpia | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.in, .ભારત, .भारत, .ଭାରତ, .ਭਾਰਤ, .ভারত, .இந்தியா, .భారత్, .ভাৰত, .بھارت, .ಭಾರತ, .ഭാരതം | |||
| Tetã pumbyry papapy |
++91 | |||
| COI Jehero | IND | |||
|
Atyvete ONU, SAARC, Mancomunidad de Naciones.
| ||||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Índia ―héra tee hína Tavakuairetã Índia (hindi ñe'ẽme, भारत गणराज्य, Bhārat Gaṇarājyala; ingleñe'ẽme, Republic of India)― ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ojejuhúva Ásia ipehẽngue ñembyguápe. Ko tetãme oikove amo 1380 sua tapicha, upéicha ko tetã niko upe mokõiha orekovéva tapichakuéra ipype opa Yvýgui. Índia ijyvy apekue niko 3.287.263 km²,[3] upéicha ha'e tetã tuichavéva pokõiha. Ijerére ojejuhu ñemby gotyo paraguasu Índiko, kuarahyreike gotyo upe para Árave ha kuarahyresẽ ngotyo Vengála parapyte ojejuhu, ko tetã y rembe'y ohupyty amo 7.517 kilómetro.[7]
Índia jerére ojejuhu yvýre kuarahyreike gotyo tetã Pakitã, yvate gotyo Chína Tetarã Retã, Nepal ha Vutã ojejuhu ha kuarahyresẽ ngotyo oĩ Vangalande ha Miama. Upéicha avei, Índia ykére oĩ yguasúre ypa'ũ Seilãu, Mayndíva ha Indonésia. Índia itavusu niko táva Ndéli Pyahu ha itáva orekovéva tapichakuéra hína Mumbái.
Ko yvýpe ojehecha Índo avano'õ ñepyrũ (tekovekuéra oiko va'ekue 3300 Kirito mboyve guive 1300 Kirito rire peve ysyry Índo jerekuévo), yvy herakuã hape omoñemurã hetaitégui ymaite guive ha ojehechahápe heta mburuvi guasu oñepyrũ ha oñemyasãi upe guive, ojehechakuaa Índia avano'õ ijypykue opaichagua, hembiasakue ipukuiteha ha itavarandu mba'eguasuiteha.[8] Irundy umi jerovia tuichavévagui opa Yvýgui, Indu jerovia, Vuda rape, Jain Dharma ha Síki jerovia oñepyrũ ko tetãme, upéicha avei oguahẽ upépe jerovia tetãnguéra ambuéva techapyrãme pe masdaiásna, Moise rape, Hesu rape ha islã oiko aja ary 1000 Kirito rire, upéicha omoheñói jerovia ambuéva opaichagua ko tetãme mante ikatu ojejuhu.
Mbeguehápe upe Kuarahyresẽ Índia Atyvete (aty omoñemúva Ingyatérra pegua) oñembojára ko tetã yvy apekuére oñepyrũ guive saro'y XVIII ha oiko chugui peteĩ kolónia Tavetã Joaju pegua saro'y XIX guive, Índia oñemosãsónte Tavetã Joaju poguýgui ary 1947-me, hetãygua oheka rire isãsorã ñerairõ'ỹre.[9]
Índia ha'e hína ko'ãga peteĩ tetã ñembyatypyre[10] ijyvy apekue oñemohendáva 28 tetãvore rupi ha 8 yvy pehẽ Joaty pegua, iñesãmbyhy oñemboguata tavakuairetã amandajerapépe. Ary 1991 guive Índia pya'eite oñemomba'eheta ha oñemoporã porãve, oikógui upépe heta ñemyatyrõ oñemboguata porãverã iviru remimono'õ;[11] ojehecháramo jepe heta apañuái hetãyguakuéra apytépe, hetaitégui umi imboriahuitéve, umi nomoñe'ẽkuaáiva ha ndohaikuaáiva,[12] umi ohasa asýva mba'asy isarambipávare, umi oñemongaru vaíva ha kuñanguéra ndaikatúiva ohupyty tekoiterapekuéra.
Índia avano'õ ko'ãgagua niko ijerovia opaichagua, iñe'ẽ hetaitéva (iléi guasu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra hákatu ojeikuaa oĩveha) ha ijypy opaichagua, ojehechágui heta tetã ambuéva retãygua oguahẽ akue upépe ymaite guive ha ojopara, ojehechakuaa avei Índia apekue ka'aguy guasu ha yvytyrysýi henyhẽva, upépe oiko mymbakuéra ha guyrakuéra opaichagua, ndaikatúi jajuhu tenda ambuévape.
Upéicha avei, Tavakuairetã Índia oĩ umi tetã ipokatúva apytépe orekógui iñorairõha atýpe mbokapu guasu oipurúva átomo mbaretekue. Ojehechakuaa ñehesa'ỹijo rupi Índia apekue rekoha oñembyaiha, Índia ho'a ñemoĩha 140-gui ha oho ñemoĩha 177-pe ary 2016 guive 2018 peve upe Tekoha Ñangarekorã Techaukahápe ojapóva mbo'ehára kuéra ohesa'ỹijóva, mbo'ehaorusu Yale ha Columbia pegua. Tenondeite, ko ñehesa'ỹijo ohechauka yvytu ko tetãme "oñembyaiete".[13]
Héra ypy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Índia rera ou "Índo" ñe'ẽnguégui, upéva niko ou Peysiañe'ẽgui hindu (/jíndu/), sánskrito ñe'ẽgui Sindhu, kóicha ojeherógui ymaite guive upe ysyry Índo.[14] Umi Gyrésia Ymaguare retãygua ojehero umi Índia retãygua ινδοί (/indoí/), he'iséva umíva ysyry Índo pegua.[15] Tekome'ẽrusu (Índia léi guasu) ha ñe'ẽnguéra ambuéva oñeñe'ẽva ko tetãme ohechakuaa avei hetã héra teeha niko Bharat (oje'éva [ˈbʱɑːrʌt̪]).[16]
Ko ñe'ẽngue Bharat niko ou upe mburuvichavete Bharata, karai guasu imombe'uguau ymaguareite Indu tavarandúpe. Hindustán ―ijypýpe niko peteĩ ñe'ẽngue Peysiañe'ẽgui he'iséva ‘indukuéra retã’―, oñembohera Índia retã ipehẽngue yvategua hákatu sapy'apy'a ojeipuru oñembohera opaite tetã.[17]
Ñe'ẽnguéra
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Hindi ha ingleñe'ẽ ha'e ñe'ẽnguéra tee Índia-pe; hindi ha'e avei ñe'ẽ tetã mba'éva ojeiporúva tetã sãmbyhyhárupi. Tekome'ẽrusu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra (oñembohérava "ñe'ẽnguéra tekome'ẽrusugua", ñe'ẽ tee ambue ñe'ẽndi (sánskrito ndoikéi ijapytépe) umi 28 tetãvorekuéra oĩva India Tavakuairetã ryepýpe: asames, vengali ñe'ẽ, vodo, dogri, hindi, kanares, kachemiro, konkani, maitili, malavar, meitéi, marati, nepali ñe'ẽ, oriya, urdu, penyabi, sánskrito, santali, sindi, tamil ha telugu.[18]
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ NIC (2009). «State Emblem - National Symbols - Know India: National Portal of India» (en inglés). India.gov.in. Archivado desde el original, el 27 de diciembre de 2009. Ojehechákuri árape: 18 de diciembre de 2009.
- ↑ NIC (2009). «National Anthem - National Symbols - Know India: National Portal of India» (en inglés). India.gov.in. Archivado desde el original, el 3 de diciembre de 2009. Ojehechákuri árape: 18 de diciembre de 2009.
- ↑ 3,0 3,1 CIA. «India- Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 20 de febrero de 2017.
- ↑ The Registrar General & Census Commissioner (2011). «Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1 (pág. 160)» (en inglés). censusindia.gov.in. Ojehechákuri árape: 19 de julio de 2011.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 FMI (abril de 2017). «Report for Selected Countries and Subjects» (en inglés). IMF.org. Ojehechákuri árape: 12 de mayo de 2017.
- ↑ «Informe Índice de Desarrollo Humano 2019». Ojehechákuri árape: 12 de diciembre de 2019.
- ↑ Kumar, V. Sanil (2006). «Coastal processes along the Indian coastline» (en inglés). Current Science 91 (4): pp. 530-536. Archivado del original el 8 de septiembre de 2009. https://web.archive.org/web/20090908141613/http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf. Consultado el 15 de diciembre de 2009.
- ↑ «India: History» (en inglés). Microsoft Encarta (2007). Archivado desde el original, el 2 de noviembre de 2009. Ojehechákuri árape: 15 de diciembre de 2009.
- ↑ Farndon, John (1997). Concise Encyclopedia. Dorling Kindersley Limited. p. 455. ISBN 0-7513-5911-4.
- ↑ Forma de Estado en India Consultado el 10 de agosto de 2016
- ↑ Servicio de Investigaciones Económicas (2009). «Briefing Room - IndiaArchive copy» (en inglés). USDA.gov. Archivado desde el original, el 20 de mayo de 20112011-05-20. Ojehechákuri árape: 15 de diciembre de 20092020-11-12.
- ↑ Comisión especial del gobierno de la India (2007). «Poverty estimates for 2004-05» (en inglés). Planing Comission.org. Archivado desde el original, el 14 de septiembre de 2008. Ojehechákuri árape: 15 de diciembre de 2009.
- ↑ «Copia archivadaArchive copy». Archivado desde el original, el 22 de abril de 20192019-04-22. Ojehechákuri árape: 2 de mayo de 20192020-11-06.
- ↑ "India", Oxford English Dictionary, second edition, 2100a.d. Oxford University Press.
- ↑ Basham, A. L. (2000). The Wonder That Was India. South Asia Books. ISBN 0283992573.
- ↑ «Name and territory of the Union» (en inglés). Constitución de la India. Ojehechákuri árape: 15 de diciembre de 2009. «Name and territory of the Union- India, that is Bharat, shall be a Union of States.»
- ↑ «Hindustan» (en inglés). Encyclopædia Britannica (2009). Ojehechákuri árape: 15 de diciembre de 2009.
- ↑ http://www10.gencat.net/pres_casa_llengues/AppJava/frontend/llengues_detall.jsp?id=103&idioma=10
Joaju
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
|
Ahyganitã | Arávia Saudíta | Ayméña | Aservaijã | Chína Tetarã Retã | Arávia Emiráto Joapykuéra | Filipína | Hapõ | Horytáña | Índia | Indonésia | Irã | Irake | Israel | Jemẽ | Kambója | Kasahitã | Katára | Kirigitã | Kuáite | Kuarahyresẽ Timor | Láo | Lívano | Malásia | Mayndíva | Miama | Mongólia | Mburunéi | Nepal | Ñemby Koréa | Omána | Pakitã | Paletína | Rrúsia | Singapúra | Síria | Siri Lãka | Tajikitã | Tailándia | Tuykía | Tuykomenitã | Uvekitã | Varéĩ | Vangyladẽ | Vienã | Vutã | Yvate Koréa |