Marruéko
| Mburuvi Marruéko المملكة المغربية al-Mamlaka al-Maġribiyya ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵓⵎⵓⵔⴰⴽⵓⵛ Tageldit n Murakuč | ||||
|---|---|---|---|---|
| Marruéko | ||||
| ||||
|
Tetã ñe'ẽ akã: النشيد الوطني المغربي Allāh, al-Watan, al-Malik ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ Yakuc, Tamurt, Agellid (Áraveñe'ẽme ha Vereve ñe'ẽme: «Tupã, Tetã, Ruvicha») | ||||
|
Tetã Momorãhéi: النشيد الشريف Al-nashid al-sharif ⵉⵣⵍⵉ ⴰⵏⴰⵎⵓⵔ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ Izli anamur n lmghrib | ||||
.svg) | ||||
| Tavusu | Rabat | |||
| Táva tuichavéva | Casablanca | |||
| Ñe'ẽnguéra | Áraveñe'ẽ ha Vereve ñe'ẽnguéra [1][2] | |||
| Tetãygua réra | Marruékogua, Marroki | |||
| Tekuái reko | Porokuái peteĩme léi guasu rupive | |||
| • Mburuvichavete | Mohamed VI | |||
| • Tetã rekuái ruvicha | Aziz Akhannouch | |||
| Tetã Amandaje | Parlamento de Marruecos | |||
| Moñepyrũ • Indiri • Almorávides • Almohades • Meriníes • Vatasíes • Saadíes • Alauitas • Hekosãso'ỹ |
789-974 1060-1147 1145-1248 1244-1465 1472-1554 1554-1659 1666-Ko'ãga 1912-1956 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 58.º | |||
| • Opaite | 446550 [3] km²[4] | |||
| • Y (%) | 0.056 | |||
| Tembe'y | 2362,5 km [3] | |||
| Y rembe'y | 1835 km [3] | |||
| Yvyty yvatevéva | Monte Tubqal | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 38.º | |||
| • Hetakue | 35 330 305[5] hab. | |||
| • Typy'ũ | 73,1 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 58.º | |||
| • Opaite (est. 2015) | US$ 274.530 millones[6] | |||
| • Per cápita | US$ 8194[6] | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 61.º | |||
| • Opaite (est. 2017) | US$ 116.080 millones[6] | |||
| • Per cápita | US$ 4140[6] | |||
| IDH (2015) |
 0,647[7] (123.º) – Mbytegua | |||
| Viru |
Dirham marroquí (درهم, MAD) | |||
| Ára | UTC | |||
| ISO Jehero | 504 / MAR / MA | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.ma | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+212 | |||
| Tetã puhoe papapy |
CNA-CNZ, 5CA-5GZ | |||
| Tetã aviõ papapy | CN | |||
| Mba'yrumýi papapy tee | MA | |||
| COI Jehero | MAR | |||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Marruéko (Áraveñe'ẽme: المغرب al-Maġrib, ‘tetã kuarahyreikégua’; Vereve ñe'ẽme: ⵎⵓⵔⴰⴽⵓⵛ Murakuč 'Tupã retã') —héra tee hína Mburuvi Marruéko ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ojejuhúva Mageréve-pe, Áfrika ipehẽngue yvatépe, oñehembe'ýva paraguasu Atlántiko rehe ha para Yvy mbytépe rehe.
Upe ypo'i Hivyraytã ombojei Marruéko Európa yvyrusúgui. Ijerére ojejuhu kuarahyresẽ ngotyo tetã Arhélia —yvy pehẽngue ã mokõi retãgui oñohembe'ýva oñembotýma ary 1994 guive—, ñemby kuarahyreike gotyo ojejuhu upe yvy hérava Kuarahyreike Saára, yvate gotyo ojejuhu tetã Epáña, oñohembe'y yvy ha y rupive —Ceuta, Melilla ha opa umi plazas de soberanía— ha ñemby gotyo Mauritáña. Marruéko oñembojára Kuarahyreike Saára ijyvy apekue pehẽnguére, oiko rire ary 1975-pe Epáña ñesẽ upe kolóniagui ojehero akue Saára Epáñagua.[8]
Marruéko ha'e upe tetã árave ojejuhuvehápe oiko tapichakuéra oñemoarandúva karaiñe'ẽre. Ary 1984 guive ary 2017 meve, Marruéko ha'e akue tetã peteĩva Áfrika pegua noĩri Áfrika Joatýpe. Hákatu, ojeheja toike jey tetã Marruéko upe atýpe, ára 30 jasyteĩ ary 2017-pe, oiko jave Amandaje Guasu 28ha Áfrika Joaty pegua, Etiopia retãme.
Héra ypy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ko tetã héra tee áraveñe'ẽme ikatu oñembohasa guaranípe upéicha: Mburuvi Kuarahyreikégua. Al-Magrib, he'iséva Kuarahy reike, ojeipurumeméva ojehero hag̃ua ko tetã áraveñe'ẽme. Ojeipuru avei sapy'apy'a ko téra Al-Maġrib al-Aqṣà (Kuarahy reike mombyrýva) ombojuavy hag̃ua Marruéko retã upe yvy pehẽngue hérava Mageréve (Al-Maġrib) orekóva ipype umi tetã Tunísia ha Arhélia. Ko ñe'ẽ Marruéko ou upe távagui ha'e va'ekue Mburuvi itavusu ymaguare, táva Marrakech, upe te'ýi vereve omoñepyrũ akue, ha he'ise "Tupã retã".
Hembiasakue
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ymaguareite
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Marruéko ijyvy apekue ko'ãgaguápe oiko tekovekuéra ymaguareite guive, amo ary 8000 Kirito mboyve guive, upépe oñepyrũ avei upe te'ýi vereve ha iñe'ẽ. Oiko jave umi Mburuvi Rróma pegua ha Mburuvi Fenísia pegua ojehero Mauritáña ko yvýpe, hákatu ndaha'éi ko tetã ko'ãgagua hérava Mauritáña.
Opa umi yvy apekue Áfrika ipehẽngue yvatégua, Marruéko ha Fez ijyvy ipype, mbeguehápe oike umi tetã guasu para Yvy mbytépe pegua ipype, oike kolónia ramóicha ha tenda oñemuhápe. Umi tapicha Fenísia pegua oguahẽvo hetaite ko yvy oñemoambue, ha upéi ko yvy ho'a Mburuvi Rróma pegua ipoguýpe, ojehero Mauritáña Tingitána. Amo sa'ary V, opávo upe Mburuvi Rróma pegua, ko yvy ho'a hetaite tetã ambuéva ipoguýpe, hákatu opaite yvytyrysýi Atlas ha umi yvyty guasu ambuéva opyta te'ýi vereve ipoguýpe.
- Umi táva Mburuvi Rróma pegua ha Mburuvi Fenísia pegua oheja va'ekue Marruékope
-
-
-
-
Islã ñeguahẽ
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Marruéko heko pyahuite oguahẽ rire Islã amo sa'ary VII ipahápe, ha heta avakuéra te'ýi vereve ojerovia, upéicha oñepyrũ tetãnguéra pyahu upe Emiráto Nekor pegua techapyrãme. Karai Uqba ibn Nafi, omoĩ va'ekue Mageréve ipoguýpe sa'ary VII jave, oguahẽ paraguasu Atlántiko peve. Hákatu pya'ehápe ko yvy osẽ Mburuvi Bagdad pegua ipoguýgui ha mburuvicha Indiri I, omoñepyrũ va'ekue Indiri ñemoñare ary 789-pe, oisãmbyhy ko yvýre. Upéicha Marruéko oñembotuichave ha imba'egusuvéva.
Marruéko ohupytyve mbaretekue ha pu'aka oñepyrũvo hetaite mburuvicha ñemoñare te'ýi vereve pegua omosẽ umi Indiri ñemoñare ruvichakuéra árabes. Peteĩháme upe ñemoñare almorávide, ha upéi ñemoñare almohade, oisãmbyhy va'ekue Áfrika ipehẽngue yvate kuarahyreikégua rehe ha yvyapy Ivéria rehe. Hákatu ko Marruéko Mburuvi guasu ho'a oiko rire ñorairõ heta ára jave.
Irundy táva Marruéko Mburuvígui ha'e voi umi irundy táva ha'e akue Marruéko itavusu ymaguare: Fes, Marrakech, Meknes ha Rabat. [9] [10]
- Irundy táva Marruéko Mburuvígui
-
-
-
-
Európa retãyguakuéra ñeguahẽ
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Sa'ary XV ha sa'ary XVI jave, tetã Poytuga oñepyrũ oike Áfrika yvyrusúpe ojapo hag̃ua ikolónia, Poytuga oisãmbyhyse opa Marruéko y rembe'ýre ha ñemu ijyvy apekuépe. Poytuga oñembojára peteĩháme upe táva hérava Ceuta rehe (1415), ha upéi táva Arcila ha Tánger (1471), Mogador (1506), Safí (1508), ha táva Mazagán rehe avei (1513). Umi Poytuga retãygua omopu'ã heita mongoraha mbarete umi táva ijerére, hákatu musulmã ñorairõhára oñembojára jey umi táva rehe.
Epáña retãyguakuéra oñembojára táva Melilla rehe ary 1497. Ary 1580 guive, Poytuga oike rire Epáña ipoguýpe, opa umi yvy pehẽngue Poytuga oreko Marruékope ojehasa Epáñape guarã avei. Ary 1640 Poytuga ohupyty jey isãso Epáña pegua, hákatu táva Ceuta opyta Epáña ipoguýpe ko ára peve.
- Tembiapokuéra umi Poytuga retãygua omopu'ã ary 1400 ha 1600 mbytépe
-
Ygarupa ha mongoraha Esauira pegua. -
![Tánger mongoraha [11]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Muralla%2C_T%C3%A1nger%2C_Marruecos%2C_2015-12-11%2C_DD_54.JPG/283px-Muralla%2C_T%C3%A1nger%2C_Marruecos%2C_2015-12-11%2C_DD_54.JPG)
-
-
Arcila mongoraha.
![Tánger mongoraha [11]](/wiki/Ta%27%C3%A3nga:Muralla,_T%C3%A1nger,_Marruecos,_2015-12-11,_DD_54.JPG)
Táva tuichavéva
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]| Umi Marfil Rembe'y táva tuichavéva | ||||
|---|---|---|---|---|
| Táva | Tetãvore | Tavayguakuéra | ||
| 1 | Casablanca | Casablanca-Settat | 3 359 818 | |
| 2 | Fez | Fez-Mequinez | 1 112 072 | |
| 3 | Tánger | Tánger-Tetuán-Alhucemas | 947 952 | |
| 4 | Marrakech | Marrakech-Safí | 928 850 | |
| 5 | Salé | Rabat-Salé-Kenitra | 890 403 | |
| 6 | Mequinez | Fez-Mequinez | 632 079 | |
| 7 | Rabat | Rabat-Salé-Kenitra | 577 827 | |
| 8 | Kenitra | Rabat-Salé-Kenitra | 572 700 | |
| 9 | Tetuán | Tánger-Tetuán-Alhucemas | 463 968 | |
| 10 | Beni Mellal | Beni Melal-Jenifra | 447 330 | |
| Oimeháicha Fuente rendápe (2014)[12] | ||||
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ Boletín Oficial del Reino de Marruecos: texto íntegro de la Constitución de 2011 sometida a referéndum.
- ↑ Situación lingüística en Marruecos. Árabe marroquí, bereber, árabe estándar, lenguas europeas. Francisco Moscoso, Universidad de Cádiz. Segundo semestre de 2006.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 CIA. «Marruecos - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 3 de febrero de 2017.
- ↑ Ndaipóri ipype upe yvy pehẽngue hérava Kuarahyreike Saára. Marruéko omoĩ ipoguýpe ary 1975 guive heta yvy pehẽngue Kuarahyreike Saára ijyvy apekuégui, upe yvy Tavakuairetã Saáragua Árave Jekopytyjojáva oipotáva. Oñemoĩrõ ko yvy pehẽngue Marruéko ijyvy apekuépe, ohupyty 712 550 km².
- ↑ [1]. http://countrymeters.info/fr/Morocco Consultado el 09 de Julio de 2017.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Morocco». worldbank. Ojehechákuri árape: 2 de mayo de 2017.
- ↑ Informe sobre Desarrollo Humano 2016. Consultado el 2 de mayo de 2017.
- ↑ «Carta de fecha 29 de enero de 2002 dirigida al Presidente del Consejo de Seguridad por el Secretario General Adjunto de Asuntos Jurídicos, Asesor Jurídico». Consejo de Seguridad de las Naciones Unidas.
- ↑ «Archive copy». Archivado desde el original, el 2018-08-21. Ojehechákuri árape: 2018-02-28.
- ↑ http://www.turismomarruecos.net/ciudades-imperiales/destinos/ciudades-imperiales.html
- ↑ http://www.guiademarruecos.com/el-norte/tanger/que-ver-medina/
- ↑ «Instituto nacional de estadística» (2012). Ojehechákuri árape: 3 de agosto de 2012.
Joaju
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Marruéko reheguaCommons.- 1956-1961: La retirada del Ejército español de Marruecos, karaiñe'ẽme
- Mburuvi Marruéko renda tee ñandutíme, karaiñe'ẽme
|
Angola | Arhélia | Cháde | Ehíto | Erityréa | Eswatini | Etiopía | Gámbia | Gána | Gavõ | Ginéa | Ginéa Ekuatogua | Ginéa Mbisáu | Jimbúti | Kamerũ | Kávo Véyde | Kéña | Komóra | Lesóto | Livéria | Lívia | Maláui | Mali | Mandagaka | Marfil Rembe'y | Marruéko | Maurísio | Mauritáña | Mosambíke | Mbenĩ | Namívia | Nihéria | Níher | Rruánda | Sámbia | Santo Tome ha Príncipe | Séichele | Senegal | Siérra Leõ | Simbávue | Somália | Sudano | Tavakuairetã Kóngo | Tãsáña | Tetã Jekopytyjoja Kongo | Tetã Mbyteafrikagua | Tógo | Tunísia | Ugánda | Votusuana | Vukína Fáso | Vurundi | Yvyáfrika | Yvy Sundã |