Ñe'ẽriregua Guaraníme

ÑE'ẼRIREGUA GUARANÍME (LA POSPOSICIÓN EN GUARANI)

ÑE'ẼRIREGUA

1. He’iséva (concepto)
2. Ñe’ẽriregua mohenda (clasificación)

HE’ISÉVA

Ñe’ẽriregua niko ñe’ẽ oñemohendáva ambue ñe’ẽ rire, ombojoapy -peteĩme- mokõi ñe’ẽ, ỹramo noimbái térã nahesakãi upe ja’eséva. Ojepuru oñanduka hagua heta mba’e, péicha: ára

Ñe’ẽriregua jaipurukuaa opaichagua ñe’ẽ ndive ha omohesakã mba’éicha, araka’e, mamo, mba’ére ojehu ñe’ẽ ijykeregua omoandúva.

1. Tero tero ndive

• Kesu Ka’akupegua
• tero tero

2. Ñe’ẽtéva ñe’ẽtéva ndive

• Oho okarúvo
• ñe’ẽtéva ñe’ẽtéva

3. Teroja tero ndive

• Che akãme
• teroja tero

4. Ñe’ẽtéva tero ndive

• Ohenói Perúpe
• Ñe’ẽtéva tero

5. Ñe’ẽndýi ñe’ẽtéva ndive Iñambuepaite ñande rekove Chákepe jaiko ko’ága ñe’ẽndýi ñe’ẽtéva

ÑE’ẼRIREGUA ÑEMOHENDA

• 2.1. Ñe'ẽriregua Iñe'ẽpehẽteĩva (Posposiciones Monosilábicas)
• 2.2. Ñe`ẽriregua Iñe'ẽpehẽ'etáva (Posposiciones Polisilábicas)

Ko ñemohenda ojejapo iñe’ẽpehẽ retakua rupive.

2.1. ÑE'ẼRIREGUA IÑE'ẼPEHẼTEĨVA: Ko’ãva iñe’ẽpehẽ peteĩmínte ha katuete ojoajuva’erã ñe’ẽ ijykereguáre.

Umi iñe’ẽpehẽteĩ apytépe oĩ:

• Pe (jaipurukuaáva ñe’ẽ jurugua ndive)
• Me (jaipurukuaáva ñe’ẽ tĩgua ndive)
• Gua
• Gui
• Re
• Vo

Techapyrã:

1. Peru oho kokuépe kuehe
2. Ha’e oñongatu heta mba’e iñapytu’ũme
3. Yvyra Ka’aguasugua ndaijojahái
4. Ñande jagueru chipa Paraguarígui
5. Omosãingo ijao okẽre
6. Amo mitã oho okarúvo

2.2. ÑE`ẼRIREGUA IÑE'ẼPEHẼ'ETÁVA: Ko’ãva oguereko mokõi térã hetave ñe’ẽpehẽ ha araka’eve ndojoajuiva’erã ñe’ẽ ijykereguáre.

Umi iñe’ẽpehẽ’etáva apytépe oĩ:

• guive /
• hag̃ua (ñe’ẽtéva ndive ojepurúva) /
• g̃uarã (tero ndive ojepurúva) /
• peve (juruguáva ndive) - meve (tĩguáva ndive) /
• ári /
• rire /
• rupi - rehe /
• ndive /

Techapyrã:

• Mombyry guive aju jerokyrã
• Ou okaru hag̃ua
• Ndéve g̃uarã Santani /
• Ahenóita chupe ou peve cherendápe /
• Óga ári oĩ ka’i /
• Nderéra rire oúma cheréra /
• Amo tape rupi ajúkuri kuehe /
• Kalo oho isy ndive Paraguaýpe/

Fuentes

• Por David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI)