Ñe'ẽriregua Guaraníme
ÑEꞋẼRIREGUA GUARANÍME (LA POSPOSICIÓN EN GUARANI)
ÑEꞋẼRIREGUA
- Heꞌiséva (concepto)
- Ñeꞌẽriregua mohenda (clasificación)
HEꞋISÉVA
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ñeꞌẽriregua niko ñeꞌẽ oñemohendáva ambue ñeꞌẽ rire, ombojoapy – peteĩme – mokõi ñeꞌẽ, ỹramo noimbái térã nahesakãi upe jaꞌeséva. Ojepuru oñanduka hag̃ua heta mbaꞌe, péicha: ára
Ñeꞌẽriregua jaipurukuaa opaichagua ñeꞌẽ ndive ha omohesakã mbaꞌéicha, arakaꞌe, mamo, mbaꞌére ojehu ñeꞌẽ ijykeregua omoandúva.
1. Tero tero ndive.
- Kesu Kaꞌakupegua
- tero tero
2. Ñeꞌẽtéva ñeꞌẽtéva ndive.
- Oho okarúvo
- ñeꞌẽtéva ñeꞌẽtéva
3. Teroja tero ndive.
- Che akãme
- teroja tero
4. Ñeꞌẽtéva tero ndive.
- Ohenói Perúpe
- Ñeꞌẽtéva tero
5. Ñeꞌẽndýi ñeꞌẽtéva ndive.
Iñambuepaite ñande rekove
- Chákepe jaiko koꞌág̃a
- ñeꞌẽndýi ñeꞌẽtéva
ÑEꞋẼRIREGUA ÑEMOHENDA
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- 2.1. Ñe'ẽriregua Iñe'ẽpehẽteĩva (Posposiciones Monosilábicas).
- 2.2. Ñe`ẽriregua Iñe'ẽpehẽ'etáva (Posposiciones Polisilábicas).
Ko ñemohenda ojejapo iñeꞌẽpehẽ retakua rupive.
2.1. ÑEꞋẼRIREGUA IÑEꞋẼPEHẼTEĨVA: Koꞌãva iñeꞌẽpehẽ peteĩmínte ha katuete ojoajuvaꞌerã ñeꞌẽ ijykereguáre.
Umi iñeꞌẽpehẽteĩ apytépe oĩ:
- Pe (jaipurukuaáva ñeꞌẽ jurugua ndive)
- Me (jaipurukuaáva ñeꞌẽ tĩgua ndive)
- Gua
- Gui
- Re
- Vo
Techapyrã:
- Peru oho kokuépe kuehe.
- Haꞌe oñongatu heta mbaꞌe iñapytuꞌũme.
- Yvyra Kaꞌaguasugua ndaijojahái.
- Ñande jagueru chipa Paraguarígui.
- Omosãingo ijao okẽre.
- Amo mitã oho okarúvo.
2.2. ÑEꞋẼRIREGUA IÑEꞋẼPEHẼꞋETÁVA: Koꞌãva oguereko mokõi térã hetave ñeꞌẽpehẽ ha arakaꞌeve ndojoajuivaꞌerã ñeꞌẽ ijykereguáre.
Umi iñeꞌẽpehẽꞌetáva apytépe oĩ:
- guive /
- hag̃ua (ñeꞌẽtéva ndive ojepurúva) /
- g̃uarã (tero ndive ojepurúva) /
- peve (juruguáva ndive) - meve (tĩguáva ndive) /
- ári /
- rire /
- rupi - rehe /
- ndive /
Techapyrã:
- Mombyry guive aju jerokyrã.
- Ou okaru hag̃ua.
- Ndéve g̃uarã Santani /
- Ahenóita chupe ou peve cherendápe /
- Óga ári oĩ kaꞌi /
- Nderéra rire oúma cheréra /
- Amo tape rupi ajúkuri kuehe /
- Kalo oho isy ndive Paraguaýpe/